Warszawa była miastem, w którym Witold Lutosławski urodził się, mieszkał i pracował przez większość swego życia. Tu także znajduje się jego grób na cmentarzu Powązkowskim.
Kilkunastoletni Witold dorastał w centrum miasta, zajmując z matką i braćmi mieszkanie w nieistniejącej dziś kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej. Stąd chodził na lekcje do gimnazjum Batorego, a później na zajęcia do Konserwatorium. Podczas okupacji grywał w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem w warszawskich kawiarniach, po wojnie najpierw na niecały rok zamieszkał na Pradze, przy Alei Waszyngtona, gdzie przygarnął go kolega – Jan Ekier, a później – na Saskiej Kępie, dokąd wprowadził się po ślubie.
Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1996 roku upamiętnia 22-letni pobyt kompozytora w przedwojennej kamienicy przy ul. Zwycięzców. Niestety, mieszkanie, które zajmował z rodziną na drugim piętrze, miało poważny mankament: ze wszystkich stron dobiegały do niego odgłosy z sąsiednich mieszkań. Dla kompozytora obdarzonego wyjątkowo wrażliwym słuchem, i to nie tylko muzycznym, stanowiło to tak poważną przeszkodę w pracy, że próbował wyprowadzić się w spokojniejsze miejsce. Niedobór mieszkań w podnoszącej się z ruin Warszawie był jednak tak wielki, że dopiero pod koniec lat 60. udało mu się zrealizować marzenie o cichym domu.
Zakupił go na Żoliborzu, przy ulicy Śmiałej. W domu tym mieszkał najdłużej, aż do śmierci, o czym informuje tablica pamiątkowa – odsłonięta w roku 2004.
Warszawa Lutosławskiego to jednak nie wyłącznie mieszkania ani nawet nie szkoły, w których się kształcił – to dziesiątki adresów, związanych z miejscami jego pracy, koncertów, ważnych dlań ludzi i historycznych wydarzeń. To najważniejsze miasto w życiu kompozytora przejść można po trosze jego śladami, poprzez miejsca opisane w podobnym do tego Atlasu mobilnym „spacerowniku”: Witold Lutosławski. Przewodnik po Warszawie.

O aplikacji

W związku z obchodami roku 2013 jako Roku Witolda Lutosławskiego została przygotowana specjalna aplikacja będąca multimedialnym przewodnikiem po miejscach w Warszawie związanych z Lutosławskim. Dzięki niej można w ciekawy sposób poznać fakty z życia kompozytora, miejsca, w których bywał, osoby, które miały wpływ na jego życie prywatne i zawodowe, dowiedzieć się o jego twórczości, a także przekonać się, jak silne więzi łączyły go z rodzinnym miastem. Spacerownik z bogatymi w szczegóły tekstami autorstwa Danuty Gwizdalanki zawiera ponadto zestaw historycznych i współczesnych zdjęć Warszawy oraz fotografie kompozytora, zarówno te oficjalne, jak i pochodzące wprost z rodzinnego archiwum. Przewodnik powstał dzięki współpracy Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, Instytutu Muzyki i Tańca oraz Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.

Aplikacja dostępna jest bezpłatnie w wersji na trzy platformy – iOS (iPhone), Android oraz Windows Phone w języku polskim oraz angielskim.

Sceneriusze zwiedzania

Spacerownik oferuje 4 możliwości [scenariusze] zwiedzania Warszawy. Pierwsza opcja to prezentacja mapy miasta z zaznaczonymi miejscami związanymi z kompozytorem. Wybierając dany punkt na mapie użytkownik otwiera menu, w którym może zapoznać się z opisem danej lokalizacji, następnie wybierając opcję „prowadź do celu”, uruchamia tryb nawigacji, który jednocześnie jest kolejnym sposobem zwiedzania Warszawy z Witoldem Lutosławskim. Tryb ten pozwala dotrzeć do wybranego miejsca związanego z kompozytorem. Na drodze do celu użytkownik ma możliwość dodania nowych punktów wędrówki. Listę obiektów można zapisać jako własną ścieżkę [trasę] do wczytania w dowolnym momencie. Użytkownik ma możliwość zarządzania ścieżkami (edycja nazwy, zmiana punktów, ich kolejności etc.). Dodatkową opcją jest wybór predefiniowanych tras, które zostały przygotowane przez autorów aplikacji.

Opracowano 7 scenariuszy zwiedzania: Warszawianin – szlak warszawskich mieszkań kompozytora; Uczeń i student – dowiadujemy się, jak i gdzie kształcił się Lutosławski; Muzyka użytkowa – trasa związana z okresem życia Lutosławskiego, kiedy pracował jako pianista i akompaniator, a także jako kompozytor muzyki dla radia i teatrów; Działalność społeczna - ścieżka prezentująca organizacje społeczne, w których działał kompozytor, m.in. Związek Kompozytorów Polskich; Słuchacz, wykonawca, twórca – trasa prowadząca przez miejsca szczególnie istotne dla kompozytora związane z jego działalnością artystyczną; Okna na świat – ścieżka śladami zagranicznych podróży kompozytora obejmuje adresy 17 ambasad reprezentujących te kraje, które w artystycznym życiorysie kompozytora wyróżniły się szczególnie; Ważne postacie – na warszawskim szlaku Witolda Lutosławskiego niejednokrotnie natrafia się na ślady innych artystów mieszkających w tym mieście – muzyków, malarzy, poetów, ludzi teatru, z których wielu odegrało ważną rolę w jego życiu.

Trzecim sposobem zwiedzania jest korzystanie z aplikacji uruchomionej w tle. Należy wybrać promień odległości, dla której aplikacja ma powiadamiać o bliskości adresów związanych z kompozytorem. Istnieje również możliwość zaznaczenia typów miejsc, które będą uwzględniane przez aplikację (domyślnie są wybrane wszystkie). W trybie uśpienia [pracy w tle] użytkownik zwiedzając Warszawę nie musi stale obserwować ekranu smartfonu. Jest powiadamiany przez aplikację dopiero w momencie, gdy znajdzie się w pobliżu zaznaczonego wcześniej na mapie miejsca, wtedy zostaje mu zaprezentowana informacja z opisem danego punktu.

Trasy

Działalność społeczna

Zaraz po wojnie Witold Lutosławski włączył się w działalność Związku Kompozytorów Polskich. Pierwsza siedziba ZKP przy ulicy Chmielnej, a następnie kolejna przy Rynku Starego Miasta, biuro Festiwalu „Warszawska Jesień” przy Piwnej, czy też siedziba Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej przy Mazowieckiej przez lata były miejscami często odwiedzanymi przez kompozytora. Lutosławski świadomie odsuwając się od życia publicznego w czasach PRL, uczestniczył aktywnie w działaniach „Solidarności” w latach 80. „Jestem nie tylko kompozytorem, ale także obywatelem” – zadeklarował wówczas.

Miejsca:

Kongres Kultury Polskiej ’81 (Plac Defilad 1)
Pierwsza siedziba Związku Kompozytorów Polskich (ul. Chmielna 25)
„Sztuka i Moda” (ul. Królewska 11)
„Warszawska Jesień” (ul. Piwna 44)
Związek Kompozytorów Polskich (Rynek Starego Miasta 27)
Komitet Obywatelski (ul. Żytnia 1)

Muzyka użytkowa

Zanim mógł się w pełni poświęcić swej najistotniejszej twórczości, Witold Lutosławski pracował dużo jako pianista i akompaniator, a także jako kompozytor muzyki dla radia i teatrów. W czasie okupacji w duecie fortepianowym koncertował w kawiarniach, po wojnie zaś znalazł zatrudnienie w Polskim Radiu, na którego zamówienie napisał między innymi wiele piosenek dziecięcych oraz (pod pseudonimem „Deriwd”) popularne przeboje – tanga, walce i fokstroty dla dorosłych słuchaczy.

Miejsca:

Przedwojenne Radio (ul. Zielna 25–27)
„Sztuka i Moda” (ul. Królewska 11)
Współpraca z teatrami (ul. Kazimierza Karasia 2)
„Ziemiańska” (ul. Mazowiecka 12)
„Aria” i „U aktorek” (ul. Mazowiecka 5)
„Lira” (ul. Szpitalna 5)
Wykonanie Wariacji Orkiestrowych (ul. Marii Konopnickiej 6)
Ambasada USA/Polskie Radio (Aleje Ujazdowskie 29/31)
Polskie Radio od 1949 roku (ul. Myśliwiecka 3/5/7)
Studio Koncertowe Polskiego Radia (ul. Modzelewskiego 59)

Okna na świat

Za życia Witolda Lutosławskiego każda podróż, także do krajów dzisiejszej Unii Europejskiej, wymagała wizy, dlatego zaczynała się już w warszawskiej ambasadzie danego państwa. Ścieżka śladem zagranicznych podróży kompozytora obejmuje więc adresy 17 ambasad reprezentujących te kraje, które w jego artystycznym życiorysie wyróżniły się czymś szczególnym.

Miejsca:

Austria (ul. Gagarina 8 i 34)
ZSRR (ul. Belwederska 25)
Japonia (ul. Willowa 7)
Hiszpania (ul. Starościńska 1b)
Dania (ul. Starościńska 5)
Holandia (ul. Rakowiecka 19)
Szwecja (ul. Bagatela 3)
Czechosłowacja (ul. Koszykowa 18)
Wielka Brytania (Aleja Róż 1)
Norwegia (ul. Fryderyka Chopina 2a)
Węgry (ul. Fryderyka Chopina 2)
Jugosławia (Aleje Ujazdowskie 23/25)
Szwajcaria (Aleje Ujazdowskie 27)
Ambasada USA/Polskie Radio (Aleje Ujazdowskie 29/31)
Francja (ul. Piękna 1)
NRF (ul. Dąbrowiecka 30)
Włochy (ul. Jana Henryka Dąbrowskiego 6)

Słuchacz i wykonawca

„Muzyki nauczyłem się w Filharmonii” – stwierdził Witold Lutosławski. Choć jako słuchacz i jako wykonawca bywał w wielu salach koncertowych Warszawy, to właśnie Filharmonia pozostawała dlań szczególnie ważna. Wśród innych miejsc na mapie Warszawy istotnych dla Lutosławskiego jako twórcy i odbiorcy muzyki znajdują się też m.in. sala przy ulicy Nowogrodzkiej czy Zamek Królewski, gdzie stoi fortepian kompozytora.

Miejsca:

Prawykonanie Koncertu na orkiestrę (ul. Nowogrodzka 49)
Filharmonia Narodowa (ul. Jasna 5)
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (ul. Długa 28)
Polskie Nagrania (ul. Długa 5)
Fortepian na Zamku (Plac Zamkowy 1)

Uczeń i student

Trwająca w sumie trzynaście lat edukacja Witolda Lutosławskiego objęła naukę w gimnazjum im. Batorego, leksyce w szkole muzycznej przy placu Trzech Krzyży, roczne studia na wydziale matematyki Uniwersytetu Warszawskiego i studia kompozytorskie oraz pianistyczne w warszawskim Konserwatorium Muzycznym. Dyplom z kompozycji wręczono Lutosławskiemu wiosną 1937 roku. Miał wtedy 24 lata i planował dalszą naukę, ale już poza Warszawą, w Paryżu.

Miejsca:

Mały pianista (ul. Tadeusza Czackiego 11)
Konserwatorium Muzyczne (ul. Okólnik 1)
Szkoła muzyczna (Plac Trzech Krzyży 18)
Liceum Batorego (ul. Myśliwiecka 6)
Studia matematyczne (ul. Wojciecha Oczki 3)

Warszawianin

Witold Lutosławski urodził się, mieszkał i pracował przez większość życia w Warszawie – tu także, na Starych Powązkach znajduje się jego grób. Choć kompozytor wiele podróżował, Warszawa była dlań miejscem najważniejszym, do którego zawsze wracał. Szlak warszawskich mieszkań Lutosławskiego wiedzie od ulicy Marszałkowskiej, poprzez Saską Kępę aż a Żoliborz – podróżując z lewej na prawą stronę Wisły, Warto odwiedzić też przystań jachtową przy Wale Miedzeszyńskim, gdzie Witold i Danuta Lutosławscy trzymali swoją żaglówkę.

Miejsca:

Pierwsze mieszkanie (ul. Marszałkowska 21)
Willa Dygatów (ul. Mariana Langiewicza 13)
Żeglarz (ul. Wał Miedzeszyński 377)
Na Saskiej Kępie (ul. Zwycięzców 39/10)
Głośnik (ul. Alfreda Nobla 18/26)
U Jana Ekiera (Aleja Waszyngtona 22)
Na Żoliborzu (ul. Śmiała 39)
Grób (ul. Powązkowska 1)

Ważne postacie

Na warszawskim szlaku Witolda Lutosławskiego niejednokrotnie natrafia się na ślady tych, którzy odegrali ważną rolę w życiu kompozytora. Wśród niech z różnych powodów znaczących dla artystycznej biografii Lutosławskiego byli niewątpliwie Karol Szymanowski, Grzegorz Fitelberg, Kazimiera Iłłakowiczówna oraz Julian Tuwim.

Miejsca:

Grzegorz Fitelberg (ul. Elsterska 3)
Kazimiera Iłłakowiczówna (ul. Bracka)
Julian Tuwim (ul. Ul. Nowy Świat 25)
Karol Szymanowski (ul. Nowy Świat 47)
Fortepian na Zamku (Pac Zamkowy 1)

Autorzy

Przewodnik powstał dzięki współpracy Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, Instytutu Muzyki i Tańca oraz Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.

Teksty: Danuta Gwizdalanka

Redakcja: Kamila Stępień-Kutera

Tłumaczenie: Anthony Sloan

Zdjęcia: Kasica&Kasica

Korekta: Maria Aleksandrow

Lektorzy: Rafał Dziwisz, Ramon Shindler

Koordynacja: Artur Szklener, Adelina Kumor

Producent: NETIGEN Katarzyna Rachwał

Kierownik projektu: Kamil Ściseł

Witold Lutosławski
Przewodnik po Warszawie

O aplikacji

Sceneriusze zwiedzania